KILES KI MERITE "QUEEN" KONPA A REELMAN ?

Mizik Ayisyen an rive nan yon moman kounye a kote fanatik oubyen meloman yo pa fe oubyen paka fe diferans ant yon moun ki konn chante ak yon lot ki pa konn chante;yon mizisyen kap byen jwe oubyen yon lot kap aprann jwe; yon moun ki se pesonaj piblik ak yon atis reelman. Se grav paske konsepsyon sa a komanse layite kol soutout rezo sosyal yo e komanse domine jenerasyon sa san n pa neglije pale de konsekans grav ke l ka genyen ak move enfliyans sou avni mizik ayisyen an, espesyalman konpa a…

Konpa se yon jan mizikal ki soti an Ayiti. Li envante pa yon gran saksofonis ki rele Jean-Baptiste Nemours ki te batize l : konpa dirèk. Rit sa a soti nan méringue (vèsyon ayisyen mereng dominiken an) e ki tou pre Kalipso.

Konpa te jwi gwo siksè nan fen ane 1970 yo jouk nan ane 1980 yo nan Karayib la, ki vin bay enspirasyon ak yon lòt jan mizikal ki rele: zouk.

Konpa a nan nouvo jenerasyon
An 1986, swiv mak pye pyonye karayib sèksèt la ak frè Widmaier yo (ki soti nan Zéklè), ak maestro gwoup Top-Vice lan ki te entwodui yon nouvo konsèp ki te vin yon fenomèn: Konpa dijital aka New Compass Generation. Se te an 1986 ke gwoup la, Top-Vice te fè premye aparisyon li ak yon albom ki te titre “Men nou”. Top-Vice vin komanse ap parèt sou sèn nan kompa Miami nan kominote ayisyen an sa ki te fe anpil lot group pwal suiv menm tandans sa a. Avèk maestro Robert-Charlot pou lidè, Top-Vice, orijinal la, inisye nan yon revolisyon nan fòma sa a. Nou dwe sitou rekonèt, nan gwoup sa a, prezans youn nan poto kompa ayisyen an, Robert Martino (Difficiles de Pétion-Ville, Gypsies de Pétion-Ville, Scorpio d’Haïti, les As de Pétion-Ville, Mini All Stars, Top-Vice) ki pral entwodwi yon nouvo style ritm, ki baze sou yon konsonans repetitif ak ritmik nan gita a ak efè (reta, super-koral) yon reyèl “Groove” ke Ayisyen byen vit adopte paske yo trouve l ap maché. Se sa ki pral revolisyone dijital kompa nan tout egzistans li.

Nouvo style sa a ap vin bay konpa a anpil fòs ke nou pral menm bliye absans reyèl percussionists (tanbou, congas, kloch ak batri). Tout gwoup kompa dijital yo (Carimi, Ti-Kabzy, T-Vice, elatriye) te pwofite de dekouvèt sa ke Robert Martino te admèt ke li te eseye pou depi epòk Eskòpyon Ayiti (1976).

Pou konprann sa, nou dwe premyeman retounen nan nivo ansyen lekòl kompa, sa yo rele ansyen jenerasyon kompa.

Lekòl sa yo yo te rele “Full Band” oubyen “bann plen” ki se de gwoup ki konplè epi ki konpoze de yon seksyon kwiv, pèkisyon, yon pyanis, yon bas, yon gita plon ak yon gitaris segondè.
Fòma sa a ki te vin dominan nan ane 60 yo, men Top-Vice pral fè yon jan deranje lod bagay yo. Li pral kenbe e retire yon ban n enstriman nan ansyen fòma a. Ak fòma dijital la yo mete droum machin ki pwal pran plas anpil enstriman tankou : tanbou, kloch, ak batri, sitou ak itilizasyon dominan de sentetizè a.

Avèk droum machin ak sentetizè a, ou pa bezwen liy van an, kwiv la, oswa menm yon gita ritmik oswa pèkisyon.

Nouvo teknoloji a te pote anpil enfliyans e se sa ki fè nouvo jenerasyon kompa te paret plis tankou yon kalite mizik machin!

Li pral yon pòt louvri pou yon tout yon jenerasyon an antye sitou jèn mizisyen ki pral pran avantaj de opòtinite sa a rafrechi kompa a ak louvri li nan enfliyans modèn tankou rap, hip-hop, r’n’b, rege ak ragga .

Anpil nan yo se moun ki te plede konprann ak aksepte revolisyon sa a nan kompa a. An reyalite, nou dwe rekonèt ke, pou kèk ane, metod jwe konpa a pwal chanje. Nouvo group konpa yo pwal cheche enspirasyon yo nan ansyen jenerasyon an nan pwen ke gwoup yo ap eseye rekonekte ak enstriman mizik yo te abandone yo tankou : kwiv, ak pèkisyon yo. Sa a se ka a ak T-Vice ak lòt gwoup jèn nan nouvo jenerasyon an.

Remake byen divès kalite fitireng nan konpa a tankou Wyclef Jean an patikilye ak gwoup tankou Sweet Micky… Se konsa, nou ka klase tou tout gwoup sa yo nan sa nou taka rele “nouvo vag mizik ayisyen an”. Ansanm sa a mete aksan sou yon melanj entelijan ant eksperyans ansyen yo ak talan jèn yo. Yon limyè ki de pli zan pli kaptire atansyon promote ak fanatik kompa yo an Ayiti e nan Karayib la an jeneral, ak nan Zantiy yo an patikilye. Siksè k ap grandi nan yon gwoup tankou Carimi se yon ilistrasyon pafè nan sa a. Men, tou, sa a nan lòt gwoup jèn tankou Dega (Ayiti-USA), Original H ak Feeling Star (Lafrans) tou yo dwe make.

Kèk albòm kompa esansyèl: Compas ane 2000 (Top-Vice), Iya Iya Oh Oh, kite a fè lanmou aswè a “(Robert-Charlot), Kite’m viv (T-Vice), Nan kay la (T-Vice), Mwen non se (Ti Kabzy), Live in Miami (Djakout Mizik), 5 Etwal (Zenglen), Live on the road (T-Vice), 1999 Millionè (D-Zine) “steel news” (nu look), Haiti bang bang (Carimi), 3 lèt selman (Zin), Jéré’m (Harmonik) pou n site sa yo selman…

Istwa mizik konpa a make pa yon paket moman tre fo kote ki gen ampil monte e desann. Sa ki pemet ke group yo viv de moman difisil tankou de moman de jwa e de plezi.

Men koman nou we medam yo nan konpa a?

26 jiyè 2021, konpa selebre 66 ane egzistans li yo gras ak ikòn mizik ayisyen sa a, Nemours Jean-Baptiste. Plis pase mwatye yon syèk istwa ke anpil mizisyen kontribye nan fe bèl ak konpa a.

Byenke nou ap viv kounye a nan yon mond kote pwoblèm sou pwoblèm nan kesyon sèks ak plas ke fanm genyen nan divès aktivite. Men nou dwe rekonet sipo e apo ampil fanm nan listwa konpa direk la ak kontribisyon yo, fanm yo, nan anviwònman mizikal la. Nou ta ka fè yon lis ki long men nap kòmanse ak zetwal sa yo:

Lumane Casimir, Martha Jean-Claude, Toto Bissainthe, Magguy Forest, Émeline Michel, Yole Dérose, Nicolina Ferrentino, Misty Jean, Rutshelle,ak anpil lòt moun ki chante ak enstrimantal an solo; te gen anpil, kontrèman ak bann ki konpoze sèlman de fanm. Pou listwa gwoup ki konpoze selman ak fanm ki domine moman pal la e jiskaprezan mizik yo nan bouch tout moun se “Riské”. Sepandan, yo pat premye group; te genyen avan yo : “Top Girls”, yon gwoup ki te etabli an 1970 pa Ulrick Pierre-Louis, kondiktè ak manm fondatè Orchestre Septentrional la, ki se pyonye mizik konpa an Ayiti. Fòme nan Okap, gwoup sa a, ki fòme ak fanm, chante fòm ki pi ansyen nan konpa a, Meringue la. Malerezman, yo pat dire lontan, yo kite mizik sèlman kòm yon eritaj. Li te nan kòmansman ane 90 yo, nan inisyativ Sandra Jean, maestro nan gwoup la, ke “Riské” te fèt. Yo pwodwi plizyè albòm, tankou “Krik krak” ak “Alfabè”. Lèt la te lejand yo ak tit tankou “Madam Marie”, “Zanmi” ak “Vanity”, ki te tout raj la.

Apre “Riské”, eksperyans nan yon fòmasyon mizik ki konpoze antyèman de fanm pat telman yon bagay ki kouran e sa pwal dire pou anpil ane.

Li te lè pou Ayiti chanje syèk la, nan 2013, ke nou te wè rive nan “Konpa O Feminin”. Inisyatè li a, Clifford Sylvain, te rele sou krèm fanm yo ki te fòme endistri mizik ayisyen an nan moman an pou mete fòs yo nan pwojè sa a. Nou site, pami lòt moun, Mercédès Brunache, Martine Marseille, Princess Georgy, Antonella Clishea, Sherley Desgrottes, Violène Dazme, Fabi Moto. Objektif la se te selebre fanm ayisyen yo nan mizik, pandan y ap prezante modèl ki ka enspire jèn jenerasyon an. Malerezman, pwojè sa a pat dire lontan epi yo sèlman pwodwi yon sèl CD.

Tantativ la nan “Konpa O Feminin” sanble yo te donnen, paske, yon ane pita, nan 2014, Artiz te fèt. Manman l ‘, Emmanuella Michel, te vle ofri rayisab mizik yon bagay nouvo. Gwoup sa a fèt ak Joleine Axide, Emmanuella Michel, Marie Muracula Fénélus, Yoldie Nelson, Sathiana St-Come ak Sandra Saint-Fleurant. Yo chante sou eksperyans yo, lanmou, vyolans sou fanm, maladi sosyal ak politik ke peyi yo andire. Sepandan, fanm sa yo raman chante konpa a, yo poko gen yon album epi yo gen kounye a rete nan Monreyal.

Avèk bon ane sa yo pou fanm atis an Ayiti, mizik kontinye rale yo nan bra li. Ak kat ane pita, nan 2018, Siromiel te vini nan mond lan. Kontrèman ak Artiz, yo evolye an Ayiti, chante konpa a epi yo te fè li espesyalite yo. Lide nouvo fòmasyon mizik sa a jèmen nan lespri Choute Sergina Honoré ak Samora Julmisse, kamarad Lekòl Nasyonal Atizay yo (ENARTS). Enstrimantis ak chantè san parèy tankou Ericka Julie Jean-Louis, Keema Myrlande Louis, Choute Sergina, Fredy Joseph, Adjamile Marcelin, Aurore Nicole Jeune ak Samora Julmisse fòme tibebe ki fèk fèt nan mizik lokal sa a. Ansanm ak Artiz, gwoup sa a ap travay kounye a sou premye album yo.

Dapre nou menm kiles ki ta reelman renn oubyen “queen” konpa ?